حاصل سخنان امام محمدباقر علیه السلام به جابربن یزید جعفی چنین بود: مؤمن در این دنیا مشغول مبارزه و کشتی گرفتن با نفس است. گاه خداوند متعال توفیق می دهد و او بر نفسش غالب می شود و گاه نفس چیره می شود و او را زمین گیر می کند. خداوند متعال باز هم یاری می کند و مؤمن را به صحنة مبارزه بازمی گرداند تا با تصمیم جدی تر نبرد را از سر گیرد. این فرآیند تا پایان زندگی ادامه دارد. حضرت برای تقویت عزم و ارادة انسان برای مبارزه با نفس و دربارة لغزشگاه هایی هشدار داده اند که شیطان می تواند انسان را به سوی آنها سوق دهد و به کمک هوای نفس موجب سقوط انسان شود. حضرت دربارة لغزش هایی که در گذشته از انسان سر زده است، فرمودند که باید پروندة گناهان را بازخوانی کرد و درصدد توبه و جبران آنها برآمد.     فرض کلام امام علیه السلام، انسان مؤمن بود. کسی که ایمانش استوار است و وارد میدان مبارزه با نفس شده است، باید دقت کند تا شکست نخورد و بر نفس چیره شود. اکنون این پرسش مطرح می شود که ایمان چیست؟ چه مؤلفه هایی دارد؟ چگونه به دست می آید و حفظ می شود؟ البته بین ایمان و عمل رابطة تنگاتنگی برقرار است؛ اگر عملِ انسان درست باشد، یعنی از کارهای حرام و خطا پرهیز کند و عملی را انجام دهد که رضای خداوند متعال را جلب می کند، ایمان نیز استوار می شود. از آنجاکه امام باقر علیه السلام در سخنانشان به این مباحث تصریح نکرده اند، برای تکمیل بحث از روایتی علوی در نهج البلاغه بهره مند می شویم.

خلافت امام علی علیه السلام (40 ـ 35 هـ. ق) با بروز مخالفت های آشکار برخی افراد همراه بود و جنگ های جمل، صفین و نهروان از نتایج آن است. با بررسی گزارش های تاریخی، تغییر رفتار سیاسی مخالفان امام قابل تامل است و پاسخ به چیستی و چگونگی تغییر رفتار مذکور مساله اصلی پژوهش حاضر می باشد. بدین منظور با بهره گیری از رویکرد روشی توصیفی سنخ شناسی به بررسی رفتار سیاسی 296 تن از مخالفان علی علیه السلام با در نظر گرفتن تغییرات آن، طی دوره خلافت ایشان پرداخته شده است. یافته ها بیانگر چهار گونه رفتار سیاسی است که عبارتند از: همراهی سپس مخالفت (حدود 44.59%)، مخالفت سپس همراهی (حدود 4.39%)، مخالفت سپس همراهی سپس مخالفت (حدود 1.01%) و مخالفت تداومی (حدود 50%). یافته های نوین پژوهش حاضر به دلیل بهره گیری از آنها در مطالعه های عمیق نظریه پردازی و میان رشته ای دارای اهمیت کاربردی است.

یکی از وظایف حاکمان جامعه اسلامی برخورد و موضع گیری مناسب در قبال مخالفان سیاسی است. دوران کوتاه حکومت امیرمؤمنان علی علیه السلام به خاطر شرایط خاص حاکم بر جامعه آن روز، سرشار از مشکلات و مسائلی بود که مخالفان سیاسی آن حضرت، صحنه گردان اصلی آن بودند؛ به گونه ای که بخش اعظم خلافت ایشان، به مواجهه با این گروه ها اختصاص داشت. هدف این نوشتار ارائۀ الگویی منطبق بر سبک برخورد امام علیه السلام با آنان در موقعیت های مختلف بوده که ضمن احترام و به رسمیت شناختن حقوق مخالفان و رعایت اصول مهم حکومت داری همواره سعی در هدایت و بازگرداندن آنان به آغوش جامعه داشته اند. در این پژوهش سعی شده با بررسی توصیفی و تحلیل محتوای مضمونیِ منابع مهم تاریخی و به طور خاص، سیره عملی امام علیه السلام، از دیدگاه حقوقی به مسئله نگریسته شود و مخالفت سیاسی، اختلاف عقیده و انتقاد از آیین حکومت داری به عنوان یک حق در نظر گرفته شود؛ نه اینکه جرم تلقی گردد. ضمن اینکه حقوق مخالفان سیاسی در قانون اساسی ایران و اکثر کشورها به رسمیت شناخته شده است.

زمینه و هدف: پذیرش مدیریتِ سازمان از سوی کارکنان، می تواند نقش سازنده ای در افزایش ضریب اعتماد عمومی و میزان ارتباطات آنان با مدیریت داشته باشد. از این روی، توجه به مفهوم پذیرش یا همان مقبولیت در مطالعات سازمانی، از اهمیت شایانی برخوردار است. در پژوهش حاضر، با تأکید بر نقش این موضوع در مدیریت سازمان، تلاش شد تا با شناسایی عوامل مؤثر بر مقبولیت بر پایۀ توصیه های امیر مؤمنان امام علی (علیه السلام)، علل ایجاد و حفظ آن برای مدیران و کارگزاران حکومتی معرفی شود.روش: این پژوهش با رویکرد دینی در موضوعات مدیریتی و با بهره گیری از روش تحلیل مضمون، به عنوان یکی از روش های پرکاربرد تحقیقات کیفی، با بررسی و مطالعۀ نامه های امام علی (علیه السلام) به کارگزاران حکومتی در کتاب شریف نهج البلاغه؛ در مرحلۀ نخست، 148 کد اولیه را استخراج و سپس مضمون آشکار و پنهان هر کد را مشخص کرده است. درنهایت، پس از حذف مضامین مشابه و تکراری، 61 مضمون در طبقه های جداگانه دسته بندی شد.یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که مقبولیت­بخشی به کارگزار نیازمند اهتمام به دو مؤلفۀ شئون فردی مشتمل بر صفات روحی و رفتارهای اخلاقی و شئون اداری به معنای رفتارهای اداری کارگزار است.نتیجه ­گیری: کارگزار حکومتی، برای دستیابی به مقبولیت، باید از کُنشگری فردی و اداری توانمندی برخوردار باشد. بدین معنا که از بُعد حقیقی و فردی، برخی صفات روحی و اخلاق عملی در رفتار او، همچون خوش رویی، تواضع، عدالت در رفتار و نیز، دوری از تنگ نظری، غرور و فریب کاری، در کنار دیگر شاخصه ها ضروری است؛ و از بُعد حقوقی به عنوان یک کُنشگر اداریِ توانمند، بهره مندی و نهادینه سازی برخی رفتارهای اداری، مانند ثبات در تصمیم گیری، شایسته­گزینی، در دسترس کارکنان بودن، آزادی بیان و نقد در محیط کار و نیز، دوری از تملق گویی، تعصب و دسته بندی برای پیش­بردن هدف ها، در کنار دیگر رفتارهای سازنده اداری ضروری است.

براساس منابع روایی متقدم، یکی از سخنان به جای مانده از امام صادق% راجع به ریشه و سبب اصلی قتل سیدالشهداء% عبارت: «إِذَا کُتِبَ الْکِتَابُ قُتِلَ الْحُسَینُ%» است که اساس واقعه عاشورا را عهدنامه ای ما بین چند تن از منافقین اصحاب پیامبر$ می داند که به عنوان صحیفه ملعونه شهرت یافته است. در این پیمان تعدادی از اصحاب پیامبر$ با یکدیگر عهد کردند از به خلافت رسیدن امیرالمومنین% ممانعت کنند و اجازه ندهند خلافت در خاندان رسول اکرم$ ادامه پیدا کند و برای رسیدن به این هدف، نقشه ترور آن حضرت را طراحی نمودند. مفسران آیات 79 و 80 سوره زخرف، آیه 7 و 10 سوره مجادله، آیه 167 بقره و آیه 118 آل عمران را درباره این صحیفه دانسته اند و بر پایه برخی اسناد، علاوه بر کتب شیعه، این قضیه در منابع اهل سنت از جمله «النشر و الطّیّ»، نیز آمده است. عبارت «إِذَا کُتِبَ الْکِتَابُ قُتِلَ الْحُسَینُ %»، ضمن حدیثی در کتاب روضه کافی نقل شده که از جهت سندی دارای اشکالاتی است؛ لکن از جهت متنی با روایات منابع متقدم و معتبر مطابقت دارد. در این مقاله با استفاده از بررسی سندی آیت الله شبیری زنجانی، تعلیق در سند حدیث منتفی و تصحیف در نام برخی از راویان سلسله سند، مرتفع، و دلالت متن حدیث، بر توطئه منافقین اصحاب رسول خدا$ و غصب خلافت امیرالمومنین% به عنوان اصل و اساس قتل اباعبدالله الحسین% اثبات شده است.

محتوای نامه ها در منابع تاریخی به منظور شناخت رفتار سیاسی افراد حائز اهمیت است. این مقاله تلاش دارد با روش تحلیلی ـ تطبیقی نامه های عایشه زوجة رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم در دوره خلافت امیرمؤمنان علی علیه السلام و نیز نامه هایی که به وی ارسال شده را جهت تطبیق با عملکرد وی مورد ارزیابی قرار دهد. مسئلۀ اصلی پژوهش پیش رو این است که تا چه میزان این نامه ها می تواند در ارائۀ رفتار سیاسی عایشه مؤثر باشد؛ و آیا میان مضامین و ادعاهای مندرج در نامه های عایشه، با عملکرد سیاسی او مطابقت و هم خوانی وجود دارد؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که ادعاهای عایشه همچون پیروی از حق، اصلاح امور امت، خون خواهی عثمان، رجوع مردم به او جهت خون خواهی و غصب خلافت توسط امیرمؤمنان علی علیه السلام با مجموعه گزارش های تاریخی از عملکرد وی، نه تنها مطابقت و هم خوانی ندارد، بلکه در تضاد نیز بوده است.

اندیشه هویت ساز امیرمؤمنان(ع) آن چنان گسترده و پرمایه است که شایسته و لازم است به مثابه الگوی مطلوب مواجهه با تهدیدهای هویتی در روزگار کنونی مد نظر قرار گیرد؛ ازاین روی این پژوهش با هدف اکتشاف مهم ترین الزامات مواجهه با تهدیدهای هویتی در عرصه دین مبتنی بر نظرگاه امیرمؤمنان(ع) سامان یافته است. روش این پژوهش در پردازش محتوا، تبیینی –,تحلیلی است و بر حسب دستاورد یا نتیجه تحقیق از نوع توسعه ای –,کاربردی و به لحاظ نوع داده های مورد استفاده، یک تحقیق کیفی است. روش گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانه ای و در استکشاف از توصیف بهره برده شده است. یافته های این مقاله الزامات مواجهه با تهدیدهای هویتی در عرصه دین را در دو ساحت الزامات مبنایی و رویکردی می داند. «تعمیق معرفتی هویت دینی»، «تبیین فطرت مند هویت دینی» و «محوریت حق مداری در هویت سازی دینی» ازجمله الزامات مبنایی بوده و «نگرش چندبعدی» و «مجموعه نگری» نیز از الزامات رویکردی است.

پیشینه مبانی فقهی شفافیت به صدر اسلام بازمی گردد؛ آن هنگام که پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم  و امیرمؤمنان علیه السلام و نیز امام مجتبی علیه السلام حکومتی اسلامی مبتنی بر شفافیت را بنیان نهادند. مبانی شفافیت با استقرای کامل در نهج البلاغه، قابل دستیابی است. شناخت مبانی فقهی شفافیت برای رفع مظاهر فساد در نظام اسلامی دارای ضرورت و اهمیت است(هدف) پرسش اصلی این پژوهش آن است که مبانی فقهی شفافیت از دیدگاه  امیرمؤمنان علیه السلام در نهج البلاغه چیست؟(سؤال) روش پژوهش مبتنی بر روش استدلال و برهان از نوع قیاس منطقی شکل اول بر اساس دیدگاه امیرمؤمنان علیه السلام در نهج البلاغه و نیز مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای است(روش) یافته پژوهش آن است که استمرار نظام اسلامی به ویژه جنبه مقبولیّت مردمی آن در گرو شفافیت در عرصه های گوناگون اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی است و برای غلبه بر مفاسد گوناگون و اجرای هر چه بهتر عدالت اجتماعی و رفع تبعیض و رانت خواری، راهی جز شفافیت وجود ندارد که مبانی فقهی آن از دیدگاه امیرمؤمنان علیه السلام در نهج البلاغه عبارتند از: نظارت، النصیحة لائمة المسلمین، عدالت، حفظ نظام و مصلحت(یافته).

تاثیر و تجلی حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام در عالم عرفان اگر چه از خورشید آشکارتر است اما از ظریفترین مباحث عالیه معرفت و حکمت بشمار می رود. آنچه که این حضور شگفت انگیز را به روشنی توصیف می کند یکی از القاب آن حضرت است یعنی وجه الله می باشد منظور اجمالی از این لقب شریف این است که وجود مقدس آن حضرت وسیله توجه و تقرب ارباب عرفان و ایقان به مقام احدیث است. هر سالگی به اعتبار نورانیت قلبی و مرتبه معنوی ارتباطی ویژه با این وجهه جاودانه دارد.این ارتباط را در چهار مقوله می توان مطالعه کرد: اتباع، مواجهه روحانی، نسبت معنوی یا تولد ثانوی و حکمت علوی مقصود از اتباع پیروی عقل معادی از امیرالمومنین (ع) است از نمونه های جالب اتباع جریان گسترده سیاسی و فرهنگی فتوت در تاریخ اسلام است. مواجهه روحانی پدیدار شدن مکاشفاتی است که به نوعی با امیرالمومنین (ع) مربوط است. نسبت معنوی یا تولد ثانوی تغییر و تحول بنیادی در هویت سالک به برکت ولایت علوی است و مقصود از حکمت علویه اقتباس نور حکمت از مشکات ولایت آن حضرت است که از نمونه های برجسته آن ظهور حکمت علویه در قرن دوازدهم توسط سید قطب الدین محمدنی ریزی است.

مصحف علی (ع) از مباحث مهم و شایسته پژوهش است. در منابع شیعه و سنی به این مصحف اشاره شده و شبهات و پرسشهایی نیز درباره آن مطرح شده است. شایسته است مطالب زیر درباره این مصحف مطرح و از دیدگاه احادیث بررسی شود:1. ویژگی های تفسیری مصحف علی (ع). 2. نقد دیدگاه مشهور که می گوید مصحف علی (ع) به ترتیب نزول تالیف شده است. 3. دلایل وحیانی بودن ترتیب مصحف رایج. 4. دلیل پذیرفته نشدن مصحف علی (ع) از سوی هیات حاکمه. 5. اهمیت مصحف علی (ع) و سرنوشت آن. لطفا برای مشاهده چکیده عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.